Staan stressfactoren bij ouders op de voorgrond? Denk aan psychiatrie, trauma, verstandelijke beperking, schulden, etc.
Deze pagina hoort bij de app ‘Familiescan bij scheiding’. De app helpt professionals om een eerste indruk te krijgen van de brede context rond een scheiding. De app is te vinden in de grote appstores en gratis te downloaden voor professionals in de jeugdhulp.
Definitie en achtergronden
Het belang van kinderen is gediend wanneer ouders ook als ex-partners een team blijven vormen. Psychische of andere persoonlijke problematiek bij ouders kan dit in de weg staan. Deze problematiek kan al lange tijd bestaan en mogelijk zelfs bijgedragen hebben aan het uit elkaar gaan van ouders. Psychische beschadiging van ouders kan ook voortkomen uit de scheiding zelf. Het kan gaan om problemen gerelateerd aan bijvoorbeeld psychiatrie, verslaving of trauma’s, en zowel internaliserend (zoals angst of depressie) of externaliserend (zoals agressie) zijn. Evengoed kunnen aangeboren (persoonlijkheids)kenmerken zoals een verstandelijke beperking van grote invloed zijn als stressor, en de mogelijkheden of bereidheid tot veranderen in de weg staan. Ook praktische problemen zoals schulden kunnen al langere tijd bestaan of uit de scheiding voortvloeien. Als persoonlijke problemen op de voorgrond staan, kunnen deze een constructieve en veilige hulpverlening in de weg staan. Bijvoorbeeld doordat ouders niet op komen dagen of bevangen zijn door angst.
Specifiek over trauma
Er is nog onvoldoende onderzoek gedaan naar het verband tussen scheidingstrauma en ouderlijk conflict, noch op het verband met de behandeling daarvan als oplossing voor scheidingsproblematiek.
Er zijn veel verschillende omschrijvingen van het begrip trauma in omloop. De rode draad in die definities is dat het een emotionele beschadiging is als gevolg van één of meerdere bedreigende, of op andere manier ingrijpende, gebeurtenissen. De gebeurtenissen kunnen acuut en eenmalig zijn, maar ook bij herhaling voorkomen. Potentieel traumatiserende gebeurtenissen lopen qua aard uiteen, zoals het meemaken van ongelukken, brand, overlijden tot (stelselmatige) mishandeling, verwaarlozing, oorlogsgeweld. Ook een scheiding op zichzelf en de omstandigheden daar omheen kunnen traumatiserend werken.
Instrumenten en technieken bij informatieverzameling
Stressfactoren, veranderingsmogelijkheden en veranderingsbereidheid beslaan een groot aantal onderwerpen en leefgebieden van ouders.
Antwoord op de volgende vragen kunnen ondersteunend zijn:
• welke stressfactoren en beschermende factoren zijn aanwezig?
• welke komen voort uit de scheiding zelf en welke zijn van andere aard?
• welke stressfactoren kunnen aangepakt worden?
• welke rol kunnen ouders zelf spelen in het aanpakken van de stressfactoren?
• welke hulp is daarbij nodig?
Om zicht te krijgen op deze factor kun je gebruik maken van onder andere onderstaande elementen. Bij vermoedens van schade of andere op de voorgrond staande problemen van volwassenen is overleg met een gedragswetenschapper noodzakelijk:
• dossierinformatie
• ARIJ
• gesprekken met ouders, bij voorkeur samen
• gesprekken, met toestemming, met overige informanten uit het netwerk (leerkrachten, familie, huisarts, enzovoort)
• gesprekken met verwijzer
• vragenlijsten om de opvoedbelasting te onderzoeken, zoals de OBVL
• consultatie bij een gedragswetenschapper of andere professional met specialistische kennis
• handelingsgerichte diagnostiek door een gedragswetenschapper
Mogelijke interventies specifiek bij deze factor
Er zijn nog maar enkele interventies beschikbaar die gericht zijn op scheidingshulp voor doelgroepen met stressfactoren zoals een verstandelijke beperking. Soms kan tijdens de scheidingshulp al aanvullende hulp ingezet worden.
Als stressfactoren groot zijn en/of veranderingsmogelijkheden beperkt zijn, is aanvullende hulpverlening nodig om de scheidingshulp te laten slagen. De keuze voor een interventie is sterk afhankelijk van de aard en ernst. Als er sprake is van (vermoedens van) trauma of andere psychiatrische problemen die al dan niet op de voorgrond staan, raadpleeg dan altijd een gedragswetenschapper. Doe dat ook indien de veiligheid door deze stressfactoren in gevaar dreigt te komen.
Specifiek voor deze factor kun je denken aan inzet van:
• (handelingsgerichte) diagnostiek om de schade nader in beeld te brengen en oplossingsrichting te bepalen
• hulp gericht op aanpak van stressoren, bijvoorbeeld opvoedondersteuning, netwerkversterking, schuldhulpverlening.
• hulp aan kind gericht op bijvoorbeeld trauma- en verliesverwerking of omgaan met psychiatrie bij ouders
• hulp aan ouders gericht op bijvoorbeeld trauma- en verliesverwerking, depressie of andere psychiatrische problematiek
