Het gebeurde recht voor mijn ogen. Ik wist dat ik gelijk moest ingrijpen en het moment moest pakken. Moeder zei later: ‘Ik was zo geschrokken dat jij was geschrokken.’ Het werkte, omdat we het allebei oprecht voelden.
Moeder verblijft met haar dochtertje in de maatschappelijke opvang voor gezinnen in Amsterdam. Zij heeft een hersentumor en een beroerte gehad, waardoor Priscilla een jaar bij haar tante heeft gewoond. Aanmeldingen voor hulp door Altra verlopen in samenwerking met deze maatschappelijke opvang. Na de intake heeft gedragswetenschapper Astrid NIKA uitgevoerd. Dit is een kortdurende interventie om bij signalen van verstoorde hechting het verstorend opvoedgedrag bij ouders te verminderen en sensitief en responsief opvoedgedrag te bevorderen. De ouder leert bij het kind aan te sluiten en zowel de emoties als het gedrag van het kind te reguleren.
Tijdens het intakegesprek vertelt moeder dat het goed gaat. Toch heeft het gezin een turbulent verleden. Haar dochtertje Priscilla is net 3 jaar oud. Zij was wegens ziekte van haar moeder een jaar uithuisgeplaatst bij haar tante. ‘Ik heb een rotjeugd gehad’, zegt moeder over haar eigen kindertijd. Zij is vroeger ernstig mishandeld.
Moeder ontploft
We besluiten om wat filmopnames te maken van de interactie tussen Priscilla en haar moeder. Na afloop begint het meisje te zeuren om snoep. Telkens herhaalt ze haar vraag en na een aantal keren ontploft moeder. Met harde en dreigende stem begint ze te schreeuwen tegen haar dochtertje en doet haar pesterig en dreigend na. Ze sleurt Priscilla aan haar arm de kamer door. Priscilla begint radeloos te huilen. Ik zie de angst in haar ogen.
Hier praten we zo vaak over in de jeugdzorg. En toch schrik ik als het zich zo plotseling en hevig voor mijn ogen afspeelt. Ik reageer eerst naar Priscilla. ‘Kom maar hier’, zei ik tegen haar. Ze kruipt als een aapje tegen me aan en ligt een tijdje schokkend te huilen.’ ‘Kijk, ze huilt als een baby’ zeg ik tegen moeder. Als Priscilla wat gekalmeerd is, leidt ik haar af met speelgoed. Het meisje gaat naar haar kamertje om daar verder te spelen.
Woorden zijn niet genoeg
Dit moment mag ik niet voorbij mocht laten gaan. Ik moet moeder duidelijk maken hoe schadelijk dit is voor haar dochter. Woorden alleen zijn niet genoeg. Ik ga (veel te) dicht voor haar staan en buig me over haar heen terwijl ik vroeg hoe dit aanvoelt. Moeder geeft aan dat dit zeer onprettig voelt en merkt dat ik geschokt ben door de gebeurtenis. ‘Zo voelt Priscilla zich de hele tijd als jij haar zo benadert’, zeg ik. Hoe het gesprek precies beëindigd is weet ik niet meer. Ik heb meteen mijn collega gebeld om stoom af te blazen. Het had me diep geraakt. Ik vroeg me ook af of ik teveel risico heb genomen door mijn interventie. Hoe zal het de volgende keer zijn als ik kom?
Reflectie
Ik heb veel over deze gebeurtenis nagedacht en met mijn team besproken. Wat maakt dat ik ter plekke koos voor deze interventie? Kan dit niet verkeerd aflopen? Soms is er die knagende stem of het wel goed is wat je doet, vooral als je zo voor het blok wordt gezet. Maar we hebben met elkaar de duidelijke afspraak dat we ouders confronteren met schadelijk gedrag. Een door het team gedragen reactie is: ‘ Op zulke momenten komen alle kennis, ervaring en gevoel bij elkaar.’ Dit bevestigt mij in mijn aanpak. Ik weet heel zeker wat wel en niet veilig is voor een kind. Eigenlijk vraag ik de ouders om vertrouwen door te zeggen: ‘Ik weet echt welke richting je op moet en ik zet je af bij het eindpunt waar jij wilt zijn.’
Opgelucht
Moeder opent meteen de voordeur als ikde volgende keer kom. Ze vertelt dat het goed is gegaan sinds de vorige keer. Ze heeft nog veel nagedacht over wat er gebeurd is. ‘Ik was zo geschrokken dat jij was geschrokken’ zegt ze. Ik ben opgelucht: niet alleen is er nog een goede samenwerking mogelijk met moeder na de heftige interventie, maar de ingrijpende gebeurtenis heeft haar ook in beweging gebracht. Waar zij aanvankelijk vermijdend was (‘Alles gaat goed’) is nu haar voelend vermogen aangeboord. We hebben allebei oprecht gevoeld wat er is gebeurd en delen dat met elkaar. Ik zeg dat ik inderdaad erg geschrokken was maar dat ik ongelofelijk blij ben met haar bewustwordingsproces. Moeder staalt bij het compliment.
Kracht ontdekken
In de volgende afspraken maak ik opnames van moeder en Priscilla en we kijken die samen terug. Moeder zet zich erg goed in en is steeds beter in staat zich te verplaatsen in haar kind. Ik denk dat traumabehandeling voor Priscilla een volgende stap is. Zo kan moeder, mede langs de weg van confrontatie, de kracht in haarzelf herontdekken, met een professional als gids.
De namen zijn om privacyredenen gefingeerd.
